Pazar, M.Ö. 64 yılında Pompeius tarafından "Athena" adıyla kurulmuştur. Grekçe bir sözcük olan "Athena", Latince de, Minerva akıl güzellik ve hikmet anlamındadır.
Roma konsulü Pompeus tarafindan kurulan Athena, uzun bir süre Roma'ya bağlı kalmış. Athena, dağları geçit vermeyen bir özelliğe sahip olduğundan, zamanın istilacılarından kaçan Grekler, Gürcüler, Mergeler ve Ermenilerin de sığınak yeri olmuştur. Yeryüzünde Müslümanlığın doğuşundan sonra, Emeviler döneminde Anadolulun, özellikle güney bölümlerinde büyük kuşatmalar olmasına karşın,
Athena bölgesine Müslümanların geldiğine ilişkin hiçbir belgeye rastlanmamıştır.İlçenin Müslümanlıkla doğrudan temasa geçmesi Türklerin Müslümanlığı kabulü ile başlar.Pazar ve bölgesi 1054 yılında Müslümanlığı tamamen kabul eder,Trabzon'un Rum Pontus imparatorluğundan kurtarılması Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında gerçekleşince Rize sahilleri tamamen Osmanlıların eline geçmiştir. Athena bölgesi de Türk egemenliğine katılınca Pazar, Ali Paşa'nın emrindeki komutanlara tımar olarak verilmiştir.
Erzurum halkının bir bölümü Yavuz Sultan Selim döneminde Rize'ye yerleştirilmiştir. Pazar Osmanlı döneminde, uzun bir süre tımar olarak yönetilmiştir. Batum, Rusya'ya bırakılmadan önce ona bağlı bir ilçe olarak kalmış, 1864 yılında da tamamen ilçe durumuna getirilmiştir, İlçemiz 1916 yılında Rus işgaline uğramış, 1918 de Rus işgalinden kurtulmuştur.
Cumhuriyet döneminde 1928 yılında Athena adı Pazar adıyla değiştirilmiştir. Pazar'da "Pazar yeri" anlamında kullanılmıştır. Pazar adını 1928 yılına kadar "Atina" olarak kullanıldığı yöre yaşlıları tarafından dahi bilinmektedir. Bu adın kaynağına ilişkin bir çok söylenti vardır.Yunancı ve tarihçi filozof Filavinus Arrianus (95-175) ilçeden şöyle bahseder: "Gerçekten Karadeniz’de bu isme sahip olan bir yer var.Yunan Tanrıçası Ethena'nın tapınağının olduğu bu yöre,tapınağın adından dolayı Atina denilmiştir. Bir de terk edilmiş kale var. Liman fazla gemi barındıramaz ama onları
rüzgârdan korur..." Kemal KARADENİZLİ "Trabzon" adlı eserinde Pazar'dan şöyle söz eder:"Burası eski bir kasaba olup, putperestler zamanında tapındıkları mabuta ; Petra (Entas)denildiğiiçinadı "Atina" kalmıştır. Yunan Prenslerinden biride Karadeniz seyahatine çıktığında ilçe önlerine gelince "Pazar'ın"Denizden görünüşünü beğenmiş, yöreyi Atina gibi meşhur bir şehir zannettiğinden "Atuna" ve "Atnus "olarak adlandırılmıştır.Ayrıca Doğu Karadeniz'de Rumca sanılan birçok ismin "Lazca" kökenli olduğu ileri sürülmektedir. Buna göre Atina-Athenia'nın Lazcada "Gölgelerin olduğu yer" Rize- Rhizalion'un " "insanları ve askerlerin toplandığı yer",Çayeli Mapavri ise "Yapraklı" anlamındadır.
Y öreye Pontus krallığı döneminde "Sonnica"adı verilmiş, Romalılar "Pontus Palomeniacos", Bizanslılar ise "Khaldei" demişlerdir.Osmanlılar döneminde bölge Rize ve Of"u içine alarak Batuma'a kadar "Lazistan" olarak adlandırılmış,bu isim milli mücadele yıllarında kullanılmıştır.
Yazılı Tarih Öncesi: Pazar civarında yazılı Tarih öncesi yerleşmeler aydınlatacak her hangi bir buluntuya yapılan yoğun araştırmaya rağmen rastlanamamıştır. 2-Yazılı Tarih: M.Ö 2000 başlarında Pazar ve yöresinde Hayvancılık ve tarımla geçinen bir takım topluluklar yaşıyordu. M.Ö 1900 ve 1200 Tarikleri arasında Atina'nın /Pazar) Hititlerin etkisi altında kaldığı sanılmaktadır. İ.Ö.VIII.yüzyılda Miletos'lu denizciler Pazar yeri adı verilen yerleşimlerden birini de yöremizde kurmuşlardır.Aynı yüzyıllarda medler yöreyi ellerine geçirmişlerdir.Bir süre yöremiz Med'lerin yerine Ülke olan Persler'in eline geçmiştir. İ.Ö.1950'de Atina'da (Pazar) Pontus krallığı
hakimiyeti görülür.İ.Ö 66'da Roma İmparatorluğunun kontrolü altına giren Atina'nın Roma İmparatorluğunun İ.S 395'de ikiye ayrılmasından sonra yöremiz Bizans egemenliğine geçer.Malazgirt savaşını izleyen sürede Melikşah'ın Rize'ye kadar geldiği ni Prof.Dr.İbrahim Kafesoğlu Melikşah adlı kitabında belirtir.
PAZAR İLÇE İSMİ MENŞEİ
Pazar adını 1928 yılına kadar “Atina” olarak kullanıldığı yöre yaşlıları tarafından dahi bilinmektedir. Bu adın kaynağına ilişkin birçok söylenti vardır. Yunancı ve tarihçi filozof Filavinus Arrianus (95-175) ilçeden şöyle bahseder: “Gerçekten Karadeniz’de bu isme sahip olan bir yer var. Yunan Tanrıçası Ethena’nın tapınağının olduğu bu yöre tapınağın adından dolayı Atina denilmiştir. Bir de terk edilmiş kale var. Liman fazla gemi barındıramaz ama onları
rüzgârdan korur...’’Kemal KARADENİZLİ ‘’Trabzon’’adlı eserinde Pazar’dan şöyle söz eder:’’Burası eski bir kasaba olup, putperestler zamanında tapındıkları mabuda; Petra (Entas)denildiği için adı‘’Atina’’ kalmıştır.Yunan Prenslerinden biride Karadeniz seyahatine çıktığında ilçe önlerine gelince Pazar’ın denizden görünüşünü beğenmiş, yöreyi Atina gibi meşhur bir şehir zannettiğinden “Atuna” ve “Atnus” olarak adlandırılmıştır.
Ayrıca Doğu Karadeniz’de Rumca sanılan birçok ismin “Lazca” kökenli olduğu ileri sürülmektedir. Buna göre Atina-Athenia’nın Lazcada “Gölgelerin olduğu yer Rize-Rhizalion’un insanların ve askerlerin toplandığı yer’’, Çayeli-Mapavri ise “Yapraklı” anlamındadır. Yöreye Pontus krallığı döneminde “Sonnica” adı verilmiş, Romalılar ‘’Pontus Palomeniacos’’,Bizanslılar ise ‘’Khaldei’’ demişlerdir. Osmanlılar döneminde bölge Rize ve Of’’u içine alarak Batum’a kadar “Lazistan” olarak adlandırılmış, bu isim milli mücadele yıllarında kullanılmıştır. Cumhuriyet döneminde 1928 yılında Athena adı Pazar adıyla değiştirilmiştir. Pazar'da "Pazar yeri" anlamında kullanılmıştır
PAZAR İLÇE NÜFUS
Pazar İlçe Merkezi Belde / Köy Toplam
Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam
7.669 8.029 15.698 7.100 7.675 14.775 14.769 15.704 30.473
Sıra No Köyler Eski Adı 2009 2010 2011
1 Akbucak Mermanat 190 185 178
2 Akmescit Carcivat 267 264 270
3 Aktaş Hunar 297 288 281
4 Aktepe Çitat 120 123 116
5 Alçılı Haçkun 323 321 336
6 Balıkçı Zelek 328 328 329
7 Başköy Başköy 257 258 240
8 Boğazlı Cigetori 512 496 467
9 Bucak Açaba 162 143 148
10 Dağdibi Sulet 68 65 74
11 Darılı Aranaş 130 136 129
12 Derebaşı Çukita 424 414 424
13 Derinsu Zanat 161 157 163
14 Dernek Koskenevat 618 587 576
15 Elmalık Kuzika 309 317 337
16 Güney Avramit 404 420 409
17 Hamidiye Trabzon 913 929 982
18 Handağı Dadivat 291 290 309
19 Hasköy Nohlapsu 118 96 80
20 Hisarlı Koskovat 214 221 213
21 Irmak Mamacivat 733 708 702
22 Irmakyeniköy Mamacivat 168 162 161
23 Kayağantaş Sitori 29 29 34
24 Kesikköprü Hudisa 439 450 465
25 Kocaköprü Abdoğlu 852 864 900
26 Kuzayca Surminat 282 291 305
27 Merdivenli Melyat 228 232 242
28 Ocak Sapu 589 580 574
29 Ortayol Meleskur 140 119 121
30 Örnek Venek 268 266 276
31 Papatya Papat 261 258 274
32 Sahilköy Çukita 501 487 504
33 Sessizdere Papilat 398 413 413
34 Sivrikale Tordovat 201 197 199
35 Sivritepe Skefanat 121 121 116
36 Subaşı Haçapit 593 549 475
37 Suçatı Apso 436 405 409
38 Sulak Cabat 86 100 90
39 Şehitlik Haku 428 400 382
40 Şendere Bogina 87 83 86
41 Şentepe Gulivat 51 52 48
42 Tektaş Bogina 266 229 229
43 Topluca Mesemit 180 181 163
44 Tütüncüler Tavlat 382 363 366
45 Uğrak Çingit 66 82 92
46 Yavuz Nohlapsu 105 121 125
47 Yemişli İlastas 446 428 433
48 Yeşilköy Tordovat 79 81 79
49 Yücehisar Lamgo 215 208 206
50 Ortaırmak Mamacivat 243 249 245
TOPLAM 14.979 14.746 14.775
