ÇAYELİ RESİMLER
ÇAYELİ FOTOĞRAFLAR
ÇAYELİ MANZARALAR
ÇAYELİ GÖRÜNTÜLER
ÇAYELİ TARİH
ÇAYELİ EKONOMİ
ÇAYELİ VİDEO ÇAYELİ YEMEK
ÇAYELİ BAKIR
ÇAYELİ DENİZ
ÇAYELİ ÇAY
ÇAYELİ KÜLTÜR
ÇAYELİ SPOR
ÇAYELİ ÖRF
ÇAYELİ EĞİTİM
ÇAYELİ
RİZE ÇAYELİ
ÇAYELİ İLÇE TARİH
Eski çağlarda Kolhis kültür alanında ve eski Lazlar'ın yerleşim bölgesinde bulunan Mapaura, MS 1. yüzyılda Roma İmparatorluğu egemenliğine girdi. 6. yüzyıldaki Laz Savaşları sonucunda, Roma/Bizans İmparatorluğunun Karadeniz sahilindeki en son yerleşim noktası olma özelliğini kazandı.
1204 yılında Bizans imparatorluğunun geçici süreyle dağılması üzerine Trabzon'da kurulan Rum İmparatorluğu döneminde de Mapaura/Mapavri Rum egemenliğinin doğudaki son kalesi olarak kaldı. 1461’de II. Mehmed (Fatih)'in Trabzon devletini Osmanlı topraklarına katması üzerine Türk yönetimine girdi. Bunu izleyen yaklaşık 50 yıl boyunca Mapavri Osmanlı Devleti'nin Karadeniz kıyısındaki sınır noktası idi.
1622’de Abaza korsanlarının saldırısına uğrayarak yağmalandı. Şemsettin Sami, Kamasü’l-Alam’da, Mapavri’den "Trabzon vilayetinin Lazistan sancağının Rize kazasına bağlı bir nahiye" olarak söz eder.
I. Dünya Savaşı sırasında iki yıl süreyle Rus işgali altında kalan yöre 9 Mart 1918’de yeniden Türk idaresine girdi.
Mapavri 1878’de nahiye 1944’de Çaybaşı adıyla ilçe oldu. Sonradan adı Çayeli olarak değiştirildi. Çayeli halen Karadeniz kıyısında Türkçenin anadil olarak konuşulduğu son ilçedir. Köy adlarının büyük çoğunluğu Rumcadır; ancak az sayıda Lazca ve Ermenice yer adları da vardır. 20. yüzyıl başlarından önce Türkçe yer adı kaydedilmemiştir.
Rize'nin 18 km doğusunda yer alır. Yüzölçümü 473 km2’dir. Doğudan Pazar, güneyinden Çamlıhemşin ve İkizdere, batıdan Rize merkez ilçeleri, kuzeyden Karadeniz ile çevrilidir.
Dar kıyı şeridi ve hemen arkasında yükselen, denize paralel sıradağlarıyla tipik bir Doğu Karadeniz kıyı ilçesidir. Büyük bir bölümü, Doğu Karadeniz Dağları'nın en yüksek kesimini oluşturan Rize Dağları'yla kaplıdır. Güney ucunda yükselti 2,000 m’yi aşar.
ÇAYELİ İLÇE COĞRAFYA
Çayeli, M.Ö.700’lerde Miletoslularca kurulduğu sanılan bir yerleşim yeridir. Sırasıyla Roma, Bizans ve Rum Pontus İmparatorluklarının egemenliği altında kalmışken, 1470’te Rize ile birlikte Osmanlı Devletine katılmıştır.
1878 yılında Nahiye olan Çayeli’nde belediye teşkilatı 1915 yılında kurulmuş, 1 Eylül 1944 tarihinde ilçe statüsüne kavuşmuştur.
473 Km2’lik alan üzerine kurulu ilçemize bağlı 2 belde ve 54 köy bulunmaktadır.
İlçe merkezinin nüfusu 22.613, belde ve köylerle birlikte toplam nüfusu ise 41.333 tür.(ADNKS-2009)
Bununla birlikte ilçe nüfus kütüklerine kayıtlı yaşayan kişi sayısı 120.000 civarındadır. Diğer bir deyişle ilçe halkının üçte ikisi başta İstanbul olmak üzere diğer il ve ilçelerde yaşamaktadırlar.
İlçe merkezi dar bir kıyı şeridinde kurulmuş olup, belde ve köyler bölgenin coğrafi yapısı paralelinde oldukça dağınık bir yerleşim sergilemektedir.
ÇAYELİ TARIM VE HAYVANCILIK
İlçemizin ticari ve gelir getirici bitkisel üretimi ağırlıklı olarak tek bir ürüne, yani çay tarımına dayanmaktadır
Çay yetiştiricilerine ait çay bahçeleri, kamuya ait bir devlet kuruluşu olan Çay-Kur tarafından alan(m2) olarak tespit edilerek mevcut bahçeler müstahsiller adına ruhsatlandırılmıştır. Bu anlamda İlçemizde;
- Çay- Kur’dan ruhsatlı toplam müstahsil sayısı = 19.191 kişi,
- Çay-Kur tarafından ruhsatlı toplam çay bahçesi alanı = 81.378 dekar dır.
2009 sezonunda, ilçemizdeki Çay-kur’a ait 5 fabrika tarafından toplam 69.540 Ton yaş çay alımı gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında ilçede faaliyet gösteren özel sektöre ait 12 adet çay fabrikası tarafından da 23.316 Ton yaş çay alınmıştır.
Ticari ve gelir getirici ikinci bir ürün olarak kivi yetiştiriciliğinden bahsedebiliriz. İlçemizde, 1996 yılı ve sonrası itibariyle ticari kivi yetiştiriciliği düşüncesi ivme kazanmıştır.Bugün İlçemizde toplamda 500 dekar civarında kivi bahçesi mevcut olup,yıllık ortalama 750 Ton kivi yetiştirildiği tahmin edilmektedir.
Çok genel bir ifadeyle İlçemizdeki hayvan yetiştiriciliği, ekseriyetle zati ihtiyaca yönelik ve aile işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Büyük baş hayvan varlığı ortalama 2.000 baş, küçükbaş hayvan varlığı ise 1.500 civarındadır.
İlçe genelinde ortalama 13.000 civarında arı kolonisi mevcut olup bunun 800 adedi yuvarlak kara kovan niteliğindedir. Diğer koloni varlığı fenni kovanlardan ibarettir.
İlçemizde ticari anlamda deniz balık avcılığı da yapılmaktadır. İlçe sahilinde Limanköy, Büyükcaferpaşa, Çayeli Liman ve Taşhane olmak üzere 4 adet çekek yeri ve balıkçı barınağı mevcuttur.
Ağırlıklı olarak ortalama yıllık 2.000 ton hamsi olmak üzere, mezgit, istavrit, palamut ve sargan gibi diğer çeşitler de, yıllık olarak ortalama 100-150 ton civarında istihsal edilmektedir
İlçemizde tarım sektörü ile ilgili olarak Ziraat odası, Tarım Kredi Kooperatifi, Su Ürünleri Kooperatifi, Kivi Üreticileri Birliği ve 6 tane Tarımsal Kalkınma Kooperatifi faaliyet göstermektedir.
İlçe tarım müdürlüğünde ilçe müdürüyle birlikte 3 veteriner hekim,2 ziraat mühendisi 1 balıkçılık teknolojisi mühendisi,ve 5 tarım işçisi görev yapmaktadır.
İLÇEMİZDE FAALİYET GÖSTEREN ODA-KOOPERATİF VE BİRLİKLER
ODA - KOOPERATİF VE BİRLİĞİN ADI
ÜYE SAYISI
1
Çayeli Ziraat Odası
18.000
2
Çayeli Tarım-Kredi Kooperatifi
1.720
3
Çayeli Su Ürünleri Kooperatifi
635
4
Çayeli SS 53-4 Merkez Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
7.367
5
Çayeli SS 53-45 Büyükköy Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
1.460
6
Çayeli SS 53-99 Gürgenli Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
600
7
Çayeli SS 53-58 Kaptanpaşa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
420
8
Çayeli Çukurluhoca Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
162
9
Çayeli SEN-ÖZ Tarımsal Kalkınma Kooperatifi(Buzlupınar)
157
10
Çayeli Kivi Üreticileri Birliği
61
ÇAYELİ İLÇE BAKIR İŞLETMELERİ
ÇAYELİ BAKIR İŞLETMELERİ (ÇBİ)
İlçemizin en önemli sanayi kuruluşu, Madenli Beldesinde faaliyet gösteren Çayeli Bakır İşletmeleridir. 7 Temmuz 1983 tarihinde Türk ve yabancı sermaye ortaklığı olarak kurulmuş bir madencilik şirketidir. (Eti Maden İşletmeleri genel müdürlüğü % 45, İnmet Mining Co. % 49 Kanada, Gama % 6). Şirket ortaklarından İnmet, 2001 yılında Gama’nın % 6 hissesini satın almış, akabinde özelleştirme kapsamında 2004 yılında devlete ait % 45 payı
49.750.000 ABD doları bedelle satın almıştır. Bugün şirketin % 100 hissesi Kanada’da (Toronto) yerleşik İnmet Mining firmasına aittir.
1983-1991 yılları arasında arama, araştırma, test ve fizibilite çalışmaları devam etmiş, 1992 yılında yatırımlara başlanıp 1994 Ağustos ayında üretime geçilmiştir. Madendeki ham cevher yaklaşık olarak ortalama % 4 Bakır ve % 6 Çinko içermektedir. İşletme tesisleri, 18 hektar alan üzerine kurulu olup şirketin işlettiği maden işletme ruhsat sahası 134 hektardır.
İşletmede yılda 1 milyon ton cevher üretme ve işletme kapasiteyle, ortalama 150 bin ton % 25 tenörlü Bakır ve 70 bin ton % 50 tenörlü Çinko konsantresi üretilmektedir. Üretilen Bakır ve Çinko Konsantreleri Rize limanından gemiler vasıtasıyla yurt dışında çeşitli ülkelere ihraç edilmektedir. Şirket, yeraltı metal madenciliği sektöründe Türkiye birincisidir.
İşletmede toplam çalışan sayısı 475 olup buna ilaveten belirli işlerde 100 civarında müteahhit elemanı istihdam edilmektedir
.
ÇAYELİ BAKIR İŞLETMELERİ (ÇBİ)
Kuruluş Tarihi
7 Temmuz 1983
Üretim Tarihi
Ağustos 1994
Sermaye Yapısı
Yabancı Sermaye (Kanada)
İşletme Sahası
134 Hektar
Yıllık Ortalama Üretim
150 Bin Ton Bakır, 70 Bin Ton Çinko
Cevher Oranı
% 4 Bakır, % 6 Çinko
Çalışan Sayısı
475
ÇAYELİ İLÇE SANAYİ VE TİCARET
İlçemizde sanayi, ağırlıklı olarak çay sanayine dayalıdır. Bu kapsamda Çay-kur’a ait 5 adet, özel sektöre ait 12 çay fabrikası faaliyettedir. Bu fabrikalarda 428 daimi, 1353 geçici personel çalışmaktadır.
1995 yılında faaliyete geçen İlçemiz Küçük Sanayi Sitesinde toplam 120 işyeri bulunmakta, bu iş yerlerinde yaklaşık 300 esnaf ve sanatkar çalışmaktadır.
İlçe Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı 550(450 si aktif), Esnaf ve Sanatkarlar Odasına kayıtlı 767, Şoförler ve Otomobilciler Odasına kayıtlı 675 üye bulunmaktadır.
2009 yılsonu itibariyle ilçe genelinde 2254’ü Gelir Ve Kurumlar Vergisi,5023’ü de Motorlu Taşıtlar Vergisi Mükellefi olmak üzere toplam 7277 vergi mükellefi bulunmaktadır.Yıl içerisinde tahakkuk eden vergi miktarı 57.836.956,17 TL,tahsilat miktarı ise 54.107.030,15 TL olmuştur (%93.55).
İlçede 5 banka şubesi (Ziraat, Halkbank, İş Bankası, Akbank,Yapı Kredi) bulunmaktadır.
ÇAYKUR’A AİT FABRİKALAR
Fabrika Adı
Personel Sayısı
Müstahsil Sayısı
Çay Bahçesi Alanı/m2
2009 Yılı Yaş Çay Mubayaası / kg
Daimi
Geçici
Büyükköy
57
165
1.858
10.395.722
9.829.918
Musadağı
66
116
2.748
12.395.000
10.447.00
Çayeli
70
265
5.583
22.748.403
19.161.491
Sabuncular
82
184
4.892
18.572.000
15.320.000
Aşıklar
70
198
4.011
17.267.459
14.782.014
TOPLAM
345
928
19.191
81.378.584
69.540.423
ÖZEL SEKTÖRE AİT ÇAY FABRİKALARI
Fabrika Adı
Personel Sayısı
Daimi
Geçici
Okumuş Çay
35
200
Şirin Çay
Kapalı
Kapalı
Ufuk Çay
25
Abanoz Çay
2
10
15
95
Morgil Çay
4
Saruhan Çay
3
12
Çaykan Çay
Kapalı
Kapalı
Zinde Çay
Kapalı
Kapalı
Kapris Çay
15
20
Ezo Çay
15
Neşe Çay
12
11
Kaçkar Çay
8
1
13
Kibaroğlu Çay
12
TOPLAM
83
425
